Memurlar hangi ek işleri yapabilir? Bu tarz sorular kamuda çalışan sayısı 3 milyon 160 bin 624′ ü aşan memurun ara ara zihinlerini meşgul eden sorular arasında yer alır. Bu haberimizde bu soruya cevap bulmaya çalışacağız.
Devlet memurlarının anayasası niteliğinde ki 657 sayılı devlet memurları kanunun 28. Maddesi:
“Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç). (Ek cümle: 08/08/2011 – 650 S. KHK./38. md.) Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir işyerinde veya vakıf üniversitelerinde çalışamaz.”
” (Değişik fıkra: 08/08/2011 – 650 S. KHK./38. md.)(*) Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri görevleri, özel kanunlarda belirtilen görevler ile kurumundan izin alınmak kaydıyla yapılan insani ve sosyal amaçlı gönüllü çalışmalar bu yasaklamanın dışındadır.”
“Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler.” denilerek memurların ticaret yasağı ile ilgili yasal çerçeve oluşturulmuştur.
Sonuç olarak:
a- 657 sayılı Kanun memurun sadece tacir veya esnaf olarak faaliyette bulunmasının yanı sıra, tacir veya esnaf sayılmasını gerektirecek bir davranışta bulunmasını da yasaklamıştır.
b- Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz denilerek mütahitlik hizmetleri, mermer üretimi, boru üretimi, kimyasal madde üretimi, armatörlük, nakliyat, beyaz eşya tüccarlığı, restaurant, kuyumculuk, emlakçılık, dershanecilik, kısacası aklımıza gelecek her türlü ticari ve sanayi kuruluşu kurmak hatta bu kuruluşlarda çalışmak açıkça yasaklanmıştır.
Ancak kanunda sayılanlarla birlikte memurlara tanınan istisnai işlerde bulunmaktadır.
a- Memurlar; üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri ile kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim ve denetim kurulu üyeliklerinde bulunabilmekte ve bu görevlerinden dolayı bir miktar ücret alabilmektedir.
b- Bazı Danıştay kararları ve Devlet Personel Başkanlığının bu konudaki görüşüne göre memurlar anonim ve limited şirketlerde ortak olabilmektedir. Ancak bu şirketler fiili olarak görev alamamaktadır. Örneğin memur bir limited şirketin ortağı olabilir ama o şirketin müdürü olamaz. BİST yani Borsa İstanbul bunun en güzel örneği. Borsadan istediğiniz kadar hisse senedi alarak şirket ortağı olabilirsiniz. Ancak memurlar hissesini aldığı şirkette bizzat çalışma imkanı bulunmamakta.
Memurlar dizi ve filmlerde rol alma, köşe yazarı olma, şirket ortağı olma, arabasını kiraya verme özel okullarda 10 saate kadar ders verebilme, sahneye çıkma, hisse senedi alma gibi bazı işleri ek iş olarak yapabilirler. Ancak bu işleri yapacak kamu çalışanlarının şu hususları mutlaka unutmamaları gerekmektedir;
a) Bu işleri yürütürken mutlaka devlet memurları, resmi sıfatlarının gerektirdiği itibar ve güvene layık olduklarını hizmet içindeki ve dışındaki işlerde davranışlarıyla göstermeye devam etmeli,
b) Memur işverenle sosyal güvenlik ilişkisi (prim yatırma, sigorta, ücret vs) kurmamalı,
c) Memur 657’nin ‘basına bilgi veya demeç verme’ başlıklı 15’inci maddesine aykırı bir şekilde kendi göreviyle ilgili bilgi ve demeç vermemeli,
d) Esnaflık ya da tüccarlık yapmama, şirketi temsilciliği vs yapmamalı,
e) Çalışmalarını mesai saatleri dışında yapmalı.